İslamiyet Etkisinde Gelişen Türk Edebiyatı
İslamiyet Etkisinde Gelişen Türk Edebiyatı Türklerin İslamiyeti kitleler halinde kabul etmesiyle toplumsal yaşamda köklü değişimler oldu. Bu dönemle birlikte yazılı ürünler çoğalmaya başlamıştır. 8. yy‘dan itibaren yerleşik hayata geçen Türkler 10.yy‘ın ilk yarısında Karahanlı Hükümdarı Satuk Buğra Han‘ın İslamiyeti kabul etmesiyle birlikte Müslümanlıkla Türklüğü birleştirip yeni bir düzen ortaya çıkarmışlardır. Türkler bu sayede İslamiyetle birlikte Farsların ve Araplarında etkisiyle yeni bir edebiyat ortaya çıkarmıştır. Dış etkilerden uzak olan Türk dili Fars ve Arap dillerinin etkisine girmiştir, etkilenmiştir. İslam kültürü, ortak İslam edebiyatının biçim ve tekniği, zevki, hayat görüşü, temaları, motifleri İranlılar aracılığıyla Türk edebiyatına girmiştir.
İlk Dönem (Geçiş Dönemi) Eserleri
Kutadgu Bilig:
- 11.yy‘da Yusuf Has Hacip tarafından yazılmıştır.
- Saadet veren bilgi anlamına gelir.
- Aruzla yazılan ilk eserdir.
- Doğu Karahanlı hükümdarı Tabgaç Buğra Han’a sunulmuştur.
- Konusu, toplumdaki sorunları gidermek,insanlara doğru yolu sunmak,hükümdara öğütler sunmak.
- Mesnevi şeklinde yazılmıştır.
- 6645 beyit, 173 adet dörtlük bulunmaktadır.
- Türk edebiyatının ilk siyasetname olma özelliği taşır.
Divan’ü Lügat’it Türk:
- 11.yy‘da Kaşgarlı Mahmut tarafından yazılmıştır.
- Türkçe’nin ilk sözlüğüdür.
- Amaç Araplara Türkçe öğretmektir.
- Bu eserde Türk boyları ve Türk örf, adetlerini büyük ölçüde kapsamaktadır.
- İlk antoloji ilk sözlük ve ilk dil bilgisi kitabı olma özelliği taşır.
Atabetül Hakayık:
- 12.yy‘da Edip Ahmet Yükneki tarafından yazılmıştır.
- Bir ahlak ve öğüt kitabıdır.
- Mesnevi tarzında Hakaniye Lehçesiyle yazılmıştır.
- Eser 14 bölümden oluşur.
- 46 beyit ve 101 dörtlük bulunmaktadır.
- Didaktik özelliğiyle dikkat çeken bu eser ilim, doğruluk, cömertlik gibi ahlaki konular işlenmiştir.
Divanı Hikmet:
- 12.yy‘da Ahmet Yesevi tarafından yazılmıştır.
- Şiirine Hikmet adı verildiğini biliyoruz.
- Şiirler çok sade halk dili ile yazılmıştır.
- Dörtlük nazım birimi dikkat çeker.
- Hece ölçüsüyle kaleme alınmıştır.
- Eserde Allah ve Peygamber sevgisi onlara ulaşmanın yollarından bahsedilir.
Dede Korkut Kitabı:
- Destandan halk hikayesine geçiş dönemi ürünüdür.
- Olağanüstü ve gerçek olaylar harmanlanmıştır.
- Eserde ismi geçen Dede Korkut yaşlı,bilgiç ve meçhul bir ozandır.
- 15.yy‘da yazıya geçirilmiştir anonim (yazarı bilinmeyen) dir.
- Nazım nesir iç içe olan eserde 12 hikaye göze çarpar.
- Eserde Oğuzların çevre boylarıyla mücadelesini anlatır.
- Eserde aşk, kahramanlık ve yiğitlik konuları işlenir.
İslamiyet Etkisinde Gelişen Türk Edebiyatı nın Genel Özellikleri:
- İslam inançları ve İran,Arap etkisindeki bir edebiyattır.
- Dil saflığından uzaklaşır ve Arapça, Farsça’nın etkisi görülür.
- Genellikle yazılıdır.
- Anonim ürün göremeyiz yazarlar bellidir.
- Nazım türlerinde ağırlığı devam eder.
- Tam ve zengin uyak ön plana çıkmış, en çok kullanılan nazım birimi de beyit olmuştur.
- Dörtlük ve hece ölçüsü kullanılmaya devam etmiştir.
- Şiirde daha çok bireysel duygular görülse de, düzyazıda toplumsal konularda işlenir.
- Aşk teması ön plandadır. Dini konular hem düz yazıda hem şiirde görülür.
HALK EDEBİYATI için tıklayınız…
DİVAN EDEBİYATI için tıklayınız…