İlk Çağ Uygarlıkları

İlk Çağ Uygarlıkları

Mezopotamya Medeniyetleri

Mezopotamya: Güneydoğu Anadolu’dan başlayarak, Basra körfezine kadar uzanan, Dicle ve Fırat nehirleri arasında kalan bölgeye denir. Aşağı ve yukarı Mezopotamya olmak üzere ikiye ayrılır. Mezopotamya iklim şartlarının uygun olması, verimli topraklara sahip olması nedeniyle sürekli istilaya ve göçlere maruz kalmış bu sebeple insanlar arasındaki kültür etkileşiminin fazla olmasından medeniyet bu bölgede gelişmiştir.

Başlıca Mezopotamya Medeniyetleri şunlardır:

• Sümerler
• Akadlar
• Elamlılar
• Babiller
• Asurlular

Şimdi bunları sırasıyla inceleyelim:

SÜMERLER:

• Birbirinden bağımsız “SİTE” adı verilen şehir devletleri halinde yaşamışlardır. Başlıca  şehir devletleri Ur, Uruk, Lagaş’tır (Bu durum siyasi birliğin sağlanmasını ve güçlü bir devlet olmalarını engellemiştir)
• Ülkeyi tanrı adına “ENSİ” veya “PATESİ” denilen rahip krallar yönetiyordu (Bu anlayış teokratik bir devlet anlayışını gösterir. Teokrasi; devlet yönetiminde din kurallarının etkili olmasıdır. Bu sebeple toplum üzerinde din adamlarının etkisi büyüktür)
• Çok tanrıları inancı benimsemiş Sümerlerin tapınaklarına “ZİGGURAT” adı verilirdi.
• Günümüz uygarlığının temeli olan yazıyı (Çivi Yazısı) M.Ö 3500’de bularak Tarihi çağları başlatmışlardır (Yazı uygarlığın gelişimine katkı sağlamış,bilgi birikimi ve aktarımını kolaylaştırmış, iletişimi artırmıştır)
• Lagaş kralı “URGAKİNA” tarafından hazırlanan “fidye ve bedel” sistemine dayanan kanunlar tarihte ilk yazılı kanunlar olarak kabul edilir
• Gılgamış, Tufan, Yaradılış destanı önemli edebiyat eserleridir
• Ay yılı hesabına dayanan takvimi ilk kez Sümerler bulmuştur
• Matematik, Tıp ve Geometrinin temellerini atmışlardır (Dört işlemi bulmuşlar, dairenin alanını hesaplamışlar, çarpma ve bölme cetvelleri hazırlamışlardır)
• Sümerler, Astronomi çalışmaları da yapmışlardır (Burçları bulmuşlar, bir ayı 30 gün, bir yılı 360 gün olarak hesaplamışlardır)
• Akadlar tarafından yıkılmışlardır

AKADLAR:

• Arap Yarımadasından Mezopotamya’ya gelen Sami kökenli bir kavimdir
• Tarihte ilk sürekli ve düzenli orduyu kurmuşlardır (Bu sayede kısa zamanda Mezopotamya’nın tamamını ele geçirmişlerdir)
• Tarihte bilinen ilk büyük imparatorluğu kurmuşlardır
• Kurucuları “SARGON ” başkentleri “AGADE” dir
• En önemli mimari eserleri “ZAFER ANITI” dır

ELAMLILAR:

• Başkentleri “SUS” dur
• Bilim ve teknikte ileri olmamalarına rağmen, güzel sanatlar ve süsleme alanında gelişmişlerdir
• Tarımla ilgilenmişlerdir ve çok tanrılı inancı benimsemişlerdir

BABİLLER:

• Tarihte ilk mutlak krallık anlayışı Babil’de ortaya çıkmıştır
• Babil’in ünlü kralı “HAMMURABİ” tarafından ilk “ANAYASA” kabul edilen “Hammurabi Kanunları” oluşturulmuştur (Hazırlanırken Urgakina kanunlarından faydalanılmıştır)
• Babil’in Asma bahçeleri ve Babil Kulesi önemli eserlerdir

ASURLULAR:

• Ticarete önem vermişler ve Anadolu’da ticaret kolonileri kurmuşlardır (Kültepe’de)
• Anadolu’ya çivi yazısını getirerek Tarihi çağların başlamasını sağlamışlardır
• Tüm çivi yazılı eserleri başkentleri “NİNOVA” da toplayarak ilk “KÜTÜPHANECİLİK” ve “ARŞİVCİLİK “ anlayışını başlatmışlardır

Anadolu Medeniyetleri

Anadolu çoğu kavmin çeşitli saldırılara maruz kalmıştır. Bu saldırıların nedenleri arasında; üç tarafının denizlerle çevrili olması, Avrupa ve Afrika arasında deniz ve karadan kolayca bağlantı kurulması, olumlu iklim şartları, verimli toprakları,bol su kaynaklarına sahip olması ve tarım,ticaret ve insanların yaşamlarını kolaylaştıran diğer sebeplerden dolayı çeşitli kavimlerin etkisi altında kalmıştır. Anadolu’da kurulmuş olan ve Anadolu’ya hakim olan uygarlıklar şunlardır;

• Hititler
• Frigler
• Lidyalılar
• İyonyalılar
• Urarturlar
• Persler(M.Ö 543-333)
• İskender İmparatorluğu
• Roma İmparatorluğu

Şimdi bunları sırasıyla inceleyelim:

HİTİTLER:

• “HATTUŞAŞ” merkezli olarak Kızılırmak çevresinde kurulmuşlardır. Kurucuları 1.Hattuşil’dir
• Hititler Suriye toprakları için Mısır ile yaptıkları savaşlar sonucunda tarihin bilinen ilk antlaşması olan “KADEŞ ANTLAŞMASINI” imzalamışlardır
• Asillerden oluşan “PANKUŞ” adı verilen bir meclis vardı (Bu meclis “TABARNA” adı verilen kralın yetkilerini kısıtlıyordu)
• Kraldan sonra en yetkili kişi “TAVANANNA” adı verilen kraliçeydi
• Ahiret inancına (öldükten sonra tekrar dirilme) inanan Hititler krallarının hayatlarını anlatan “ANAL” adını verdikleri yıllıkları hazırlayarak tarafsız “TARİH YAZICILIĞINI” başlatmışlardır (Bu yıllıklarda objektif davranılmış olumlu-olumsuz her şey yazılmıştır)

FRİGYALILAR(FRİGLER):

• “GORDİON” merkezli olarak Orta Anadolu’da (Sakarya nehri çevresi) kurulmuşlardır
• Çok tanrılı inanca sahip Friglerin en büyük tanrısı tabiat tanrısı olan “KİBELE” dir
• Dokumacılıkta ileri gitmişlerdir
• “TAPETES” adı verilen halı ve kilimleri ile ünlüdürler

LİDYALILAR:

• “SARDES” (Sard) merkezli olarak Gediz ve Menderes ırmakları arasında kuruldular
• Ticarette ileri durumdaydılar. Ticarette takas usulünün yetersiz olması üzerine parayı bulmuşlardır
• Tarihte ilk kez parayı kullanan Lidyalılar’dır
• Efes’ten başlayıp Mezopotamya’daki Ninova’ya kadar uzanan “KRAL YOLU” nu açmışlardır
• Kısa zamanda yıkılmışlardır (Bunun sebebi ise ordularının çeşitli kavimlerden oluşan ücretli askerlerden oluşmasıdır. Düzenli ve sürekli bir ordu oluşturamamışlardır)

İYONYALILAR(İYONLAR):

• Şehir devletleri halinde yaşadılar. Başlıca şehir devletleri İzmir,Efes,Milet,Foça,Bodrum’dur
• İyonlar deniz ticaretinde gelişmişlerdir
• Homeros’un yazdığı “İLYADA VE ODESA” destanı İyon edebiyatının en önemli eseridir
• Bilim ve sanatta gelişmişlerdir
• Matematikte Tales ve Pisagor, Tarihte Heredot, Tıpta Hipokrat, Felsefede Diyojen dönemin bilim adamlarıdır

URARTURLAR:

• TUŞBA (Van) merkezli olarak Van gölü ve çevresinde devlet kurmuşlardır
• Maden işlemeciliğinde gelişmişlerdir
• Çok tanrılı inanca sahip Urarturlar ahirete inanmışlar ve mezarlarını oda ya da ev biçiminde yaparak içlerine ölen kişinin eşyalarını koymuşlardır

PERSLER:

• Dinleri “zerdüşt” dinidir
• Ticaretin gelişmesi için yollar ve posta teşkilatı kurmuşlardır
• Perslere Issos Savaşlarıyla Büyük İskender son vermiştir

İSKENDER İMPARATORLUĞU:

• Babası 2.Filip’in ölümünden sonra tahta geçen Büyük İskender Asya’ya doğru seferlere çıktı
• Anadolu, Suriye, Mısır ve Hindistan’ın bir bölümünü ele geçirdi
• Perslere son verdi. Bu sefer dönüşünde yolda öldü
• Döneminde Aristo gibi önemli bilim adamları yetişmiştir. Bu dönemde oluşmuş medeniyete “Helenistik Medeniyet” denir

ROMA İMPARATORLUĞU:

• Roma tarihi M.Ö 753’te Roma şehrinin kurulmasıyla başlar
• M.Ö 510-M.Ö 31 arası süren döneme Cumhuriyet dönemi denilmiştir (Bu dönemde krallık babadan oğula geçmemiş Kuria denilen halk meclisinin önerdiği,senato denilen asillerin onayladığı iki konsül Roma’yı yönetmişlerdir)
• Roma bu dönemde Tüm Avrupa, Anadolu, Suriye, Irak, Mısır ve Kuzey Afrika’ya hakim olmuş ve dünyanın en geniş imparatorluğu olmuştur
• Roma’da Hristiyanlık doğmuş ve yayılmıştır
• Kavimler Göçü ile Roma İmparatorluğu ikiye ayrılmıştır(395)
• Batı Roma İmparatorluğu’na 476 Cermenler, Doğu Roma (Bizans) İmparatorluğu’na 1453’te Osmanlı İmparatorluğu son vermiştir
• Roma uygarlığı dünyayı en çok hukuk alanında etkilemiştir. Bugünkü Batı hukuku Roma hukukuna dayanır
• Bugünkü Latin alfabesini oluşturmuşlardır (Fenikeliler ve Yunan alfabelerinden faydalanmışlardır)
• Bugünkü Miladi takvimi bulmuşlardır (Mısır’da bulunan güneş takviminden faydalanmışlardır)

ÇİN UYGARLIĞI:

• Çin uygarlığının gelişiminde Türk,Tibet ve Moğol kültürlerinin etkisi de vardır
• Kağıt, barut, pusula, matbaa gibi teknik buluşlar ilk kez onlar tarafından keşfedilmiştir
• Çin yıllıkları aynı zamanda Türk tarihinin aydınlatılmasında da önemli bir yere sahiptir
• Orta Asya’da yaşayan Türk devletleri ile Çin arasında sürekli mücadeleler yaşanmıştır (Bunun temel sebebi İpek Yolu’na hakim olma isteğidir)
• Kuzeyden gelen Türk akınlarını durdurmak amacıyla daha önceden yapılan taşlar birleştirilerek “Çin Seddi” meydana getirilmiştir

HİNT UYGARLIĞI:

• M.Ö 1200’de Hindistan’a göçen Ariler Hindistan’a “Kast Sistemini” getirmişlerdir
• Kast Sistemi, insanları mesleklerine göre sınıflara ayırdığından Hindistan’da milli birlik oluşmamış, güçlü devletler kurulamamışlardır
• Verimli topraklara sahip olduğundan sık sık istilalara uğramıştır
• Brahmanizm (Veda Dini), Budizm dinleri burada yayılmıştır